M A R I A  M A G D A L E N A
In Bijbel en kerkgeschiedenis

In de Bijbel staat dat er verschillende vrouwen waren die Jezus volgden. Een aantal van hen heet Maria. De bekendste Maria is wel Maria uit Magdala. Deze Maria Magdalena is eeuwenlang verward met de zondares die in een Bijbelverhaal de voeten van Jezus zalft. Zo werd Maria Magdalena het voorbeeld van een boeteling, een bekeerling. Maar als je de evangeliën en de vroege kerkgeschiedenis goed bestudeert, kun je de conclusie trekken dat Maria uit Magdala geen boetelinge is, maar een belangrijke apostel.

Maria Magdalena als boetelinge
In De laatste verzoeking van Christus, het boek van Nikos Kazantzakis dat vooral bekend is geworden door de film The last temptation of Christ, is Maria Magdalena de vrouw die door haar seksualiteit Jezus bijna van zijn roeping afhoudt. Dit beeld van Maria Magdalena als verleidelijke vrouw heeft eeuwenlang de boventoon gevoerd. Men dacht dat Maria uit Magdala de vrouw was die als zondares bekend stond (Lucas 7: 36 en verder), hoewel haar naam niet in dat Bijbelverhaal voorkomt. De vrouw in het verhaal maakt de voeten van Jezus nat met haar tranen, ze droogt die met haar haren en  vervolgens zalft zij die met olie. Zij krijgt vergeving van Jezus voor haar zonden en bekeert zich. Dit verhaal maakte van Maria Magdalena een boetelinge. Zo heeft zij eeuwenlang op de heiligenkalender van de (RK)kerk gestaan. Zij werd ten voorbeeld gesteld aan alle zondaren: bij God is genade, ook al ben je ver afgedwaald. Maria Magdalena leerde de zondaren de ware liefde kennen.

Maria Magdalena bij kruisiging en opstanding van Jezus
In het Bijbelonderzoek is men tot de conclusie gekomen dat Maria Magdalena niet deze zondares is. Ook in de RK kerk staat Maria niet meer op de heiligenkalender als boetelinge.
De Bijbel vertelt over haar als één van de vrouwen die bij de kruisiging van Jezus aanwezig zijn en ook bij de graflegging. Alleen Lucas noemt in die verhalen niet haar naam, de andere evangelisten doen dat wel. Lucas vertelt wel hoe zij met Jezus in aanraking kwam. Hij schrijft over Maria Magdalena bij wie zeven demonen waren uitgedreven.(8:2) Hij noemt haar één van de volgelingen van Jezus.
Het meest bekend is Maria Magdalena door haar rol bij de opstanding: zij is de eerste getuige van de opstanding van Jezus. In de drie eerste evangeliën is zij samen met andere vrouwen. In het Johannes evangelie ontmoet zij Jezus alleen en praat zij met Hem en Hij met haar (21: 11- 18). Het is een ontroerend gesprek, omdat Maria Jezus eerst niet herkent door de waas van tranen voor haar ogen.

De stad Magdala
Maria Magdalena wordt in de evangeliën anders aangeduid dan de andere Maria’s die er in voorkomen. De anderen worden genoemd als familie van iemand. Maar Maria Magdalena wordt verbonden met de stad waar zij vandaan komt, dat is Magdala.
Magdala was een handelsstad aan het meer van Galilea, een internationale stad waar mensen van verschillende godsdiensten elkaar ontmoetten. Het was een welvarende stad, maar ook een stad die veel te lijden had van de Romeinse bezetting en het verzet tegen de Romeinen. De stad had een synagoge. Zou Maria Jezus in de synagoge hebben ontmoet?
ds Tjalling

In de volgende nieuwsbrief schrijf ik nog wat meer over Maria Magdalena.
Zaterdagavond 1 november is er om 19.30 uur in de kerk van Uitgeest een voorstelling over haar. Koop je kaartje voor ze zijn uitverkocht!

DEEL 2: VOOR DE NIEUWSBRIEF VAN VRIJDAG 24 OKTOBER


M A R I A  M A G D A L E N A
In Bijbel en kerkgeschiedenis

In de Bijbel staat dat er verschillende vrouwen waren die Jezus volgden. Een aantal van hen heet Maria. De bekendste Maria is wel Maria uit Magdala. Deze Maria Magdalena is eeuwenlang verward met de zondares die in een Bijbelverhaal de voeten van Jezus zalft. Zo werd Maria Magdalena het voorbeeld van een boeteling, een bekeerling. Maar als je de evangeliën en de vroege kerkgeschiedenis goed bestudeert, kun je de conclusie trekken dat Maria uit Magdala geen boetelinge is, maar een belangrijke apostel.

Vrouwen in de navolging van Jezus
In de kleine kring van Jezus trouwe volgelingen waren ook vrouwen. Dat merk je op als je de evangeliën nauwkeurig leest. Jezus maakt geen onderscheid in hoe Hij mannen en vrouwen behandelt. Daarmee gaat Hij in tegen de cultuur van zijn tijd. In de Joodse en ook in de Romeinse samenleving stonden vrouwen een treetje lager dan mannen.
Maar je moet wel goed lezen om de vrouwen in de evangeliën te vinden. Ze worden weinig genoemd. Het lijkt wel of de evangelisten met opzet de rol van vrouwelijke discipelen van Jezus klein maken. Misschien doen ze dat omdat ze met hun evangelie mensen in de Joodse en Romeinse samenleving willen aanspreken. En die zouden het wellicht niet begrijpen dat vrouwen een grote rol krijgen. Het is dezelfde spagaat die je in de brieven van Paulus tegenkomt: op het éne moment schrijft Paulus: Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Jezus Christus (Galatenbrief 3: 28). Op een ander later moment wil hij dat vrouwen in de gemeente een toontje lager zingen (1 Corinthiërs 14: 34).
De visie op Maria Magdalena heeft ook te maken met die wisselende waardering.

De vroege kerkgeschiedenis
In de vroege kerkgeschiedenis werd verschillend tegen Maria Magdalena aangekeken. Er zijn geschriften die het vooral hebben over Maria als dienende vrouw, als helpster. Maar er heeft in die tijd ook een ander beeld van haar bestaan: het beeld van een discipel van Jezus, die als lerares actief is. Een discipel die op gelijke voet staat met Petrus.  Zo wordt zij ook van oudsher gezien in de Oosterse (Orthodoxe) kerk: als discipel en apostel.
In de vorige eeuw is er een Evangelie van Maria ontdekt, zoals er overigens meer oude geschriften zijn opgedoken. De oudste versie van het evangelie van Maria Magdalena is uit de derde eeuw na Christus. Hoe oud de inhoud is, is niet met zekerheid te zeggen: men schreef in de oudheid zulke religieuze geschriften steeds opnieuw over. Maar waarschijnlijk dateert het evangelie van Maria Magdalena ergens tussen de 100 en 150 jaar na Christus.

Evangelie van Maria Magdalena
Het Evangelie van Maria Magdalena is niet compleet, er missen grote stukken. Ze zijn verloren gegaan zoals dat gaat met oude geschriften. Het evangelie is ook niet opgenomen in de Bijbel. Waarom, dat is niet meer na te gaan.
Het evangelie is zeker niet door Maria zelf geschreven. Maar het feit dat het bestaat, geeft aan dat zij volgelingen had die haar onderwijs als belangrijke inspiratiebron zagen. Dat is niet vreemd want zij moet in nauwe verbinding met Jezus hebben gestaan. Dat blijkt wel uit wat in het evangelie van Johannes staat (19: 25): Maria uit Magdala is samen met de moeder van Jezus, haar zus en nog een andere Maria aanwezig bij de kruisiging. Zij was dus nauw verbonden met Jezus en zijn familie.
Hetzelfde evangelie van Johannes spreekt twee keer over ‘de leerling van wie Jezus veel hield’. Het is niet duidelijk om welke leerling dat gaat, maar velen denken dat het de discipel Johannes moet zijn (dat is niet dezelfde als de evangelieschrijver). Bij een bepaalde lezing van het begin van het opstandingsverhaal van Johannes (20: 2) kun je de conclusie trekken dat er twee leerlingen waren van wie Jezus veel hield. De éne leerling is dan Johannes, de andere zou wel eens Maria uit Magdala kunnen zijn.
ds Tjalling